Çocuk Oyun Alanlarının Tasarım Kriterleri

Çocuk Oyun Alanlarının Tasarım Kriterleri

Çocuk oyun alanlarının niteliksel ve niceliksel olarak kent halkının beklentilerini karşılayabilmesi, birtakım çağdaş tasarım kriterlerine uygun olmasını gerektirir. Bunlar;

Güvenlik

Oyun alanlarında meydana gelen kazaların %60 ‘ının düşme sonucu oluştuğu belirtilmektedir (CPSC-Consumer Product Safety Comission-1990). %40 ise hareket halindeki bir elemana veya başka bir çocuğa çarpma ile keskin köşelerin, çıkıntılı metal aksam ve bağlantı noktalarının yaralamaları ile oluşmaktadır.

Bu tip kazaların oluşmasında dört temel faktör rol oynar;

1. Oyun elemanlarının olması gerektiğinden yüksek olması ya da oyun alanlarının yaş gruplarına göre dizayn edilmemesi
2. Oyun elemanlarının altındaki zeminin uygun olmaması, zeminde takılıp düşmeye yol açabilecek engellerin olması
3. Oyun elemanlarının kırık, bakımsız olması ve yaralanmaya neden olan keskin kenarlar, sert köşeler, uygunsuz vida ve civataların yarattığı tehlikeler
4. Oyun alanlarında bakım, gözetim ve denetim eksikliğidir.

Bakımsız ve kontrolsüz bırakılan çocuk oyun alanları terkedilmişlik ve korku hissi yaratarak vandalizme açık mekanlar oluşturacaktır. Oyun alanlarının düzenli olarak belli periyodlarla bakımı ve kontrolü alanın doğru kullanılmasını ve güvenli mekanlar sunmasını sağlayacaktır.

Fonksiyon

Çocuk oyun alanları tüm çocuklar için kolay erişilebilir olmalı ve farklı oyun fırsatları sunmalıdır.

Çocuk oyun alanlarında fiziksel engelli çocukların rehabilitasyonuna yardımcı aktiviteler yer almalıdır. Engelli çocukların kullanımına ve diğer çocuklarla etkileşimine yönelik fırsatlar olmalıdır. Oyun alanları tekerlekli sandalye kullanımına uygun malzemeler (ahşap fiber, plastik esaslı döşeme vb.) kullanılarak oluşturulmalıdır. Geniş platformlar ve yürüme yolları tekerlekli sandalye kullanımına yardımcıdır. Farklı doku ve renk kullanımı görme özürlü çocukların kullanımına uygun olacaktır. Oyun alanında aktif ve pasif oyunlar arasında denge kurulmalıdır. Oyun çeşitliliğinin sunulması çocukların ilgi ve beklentilerinin tespit edilmesinde etkin bir yöntemdir.

Oyunlar; fiziksel, yapısal, sosyal, imitasyon oyunları olarak sınıflandırılabilir. Fiziksel oyunlar daha çok harekete dayalı koşmak, atlamak, zıplamak vb. aktiviteleri içerir. Yapısal oyunlar çocukların çevrelerinde bulunan nesnelerle yaratıcılıklarını kullanarak yeni obje ya da oyunlar yaratmayı amaçlar. Çocukların yaratıcılıklarının gelişmesini, çevrelerini deneyimlemesini sağlar. Kumla oynamak, legolarla oynamak, duvarlara serbest çizim yapmak gibi aktivitelerdir. Sosyal oyunlar fiziksel ve ruhsal iletişim sağlamaya yönelik oyunlardır. Takım oyunları bunlara dahil edilebilir. Takım halinde oynanan top oyunları, kovalamaca vb. karşılıklı alışveriş, işbirliği ve paylaşma kavramlarını öğrenmesini sağlar. İmitasyon oyunları, çocukların soyut düşünceler oluşturmalarını, farklı roller denemelerini sağlayan oyunlardır. Farklı meslek gruplarını çeşitli rollerle canlandırırlar. Yeni hikayeler oluşturarak hayal güçlerini geliştirirler. Evcilik, korsancılık, hırsız-polis oyunları gibi.

Hayal gücünü geliştirmeye yönelik sade ve basit ögeler su, toprak, bitki gibi doğal ögelerle desteklenerek çocukların aynı zamanda doğayı öğrenmeleri sağlanabilir.

Yaş Gruplaması

Çocuk oyun alanlarında birçok yaralanma çocukların kendi yaş grubuna ait olmayan oyun araçlarıyla oynamasından kaynaklanmaktadır. Küçük yaş gruplarına ait oyun araçları daha büyük yaş grubundaki çocuklarda ölçek sorunu nedeniyle tehlike yaratmaktadır.

Çocuk oyun alanlarında 2-6 ve 6-12 yaş gruplaması yapılmalı ve bilgilendirme levhaları ile mutlaka belirtilmelidir. 2-6 yaş arası için daha az tehlike yaratacak ve daha küçük boyutlarda oyun araçları olmalı ve ebeveynlerin kontrolü sağlanabilmelidir.

Oyun alanları çocukların hayal gücünü harekete geçirecek oyun elemanları içermelidir. Kompleks platformlar, merdiven, halatla salınma gibi ya da bir arada kullanıldığında ev, uçak, gemi oluşturabilecek elemanlar gibi.

Karma yaş grubuna yönelik oyun alanlarında farklı ölçek ve boyutlarda kaydıraklar, salıncaklar ve tırmanma platformları yer alabilir.

6-12 yaş grubu için gizlenme, saklanma, saklı kalma mekanları (evler gibi) oluşturulabilir. Bu amaçla bitkilendirme yapılabilir. Aynı zamanda bitki labirentleri ile yön bulma kabiliyetleri geliştirilir. Su ile ilişkili oyunlar, küçük göletler, havuzlar, kum havuzları ile kolay şekil alan materyaller (kum-su) oluşturup, basit objeler yaratıp hayal güçlerini harekete geçirebilirler. Oyun alanlarında özellikle 6-12 yaş grubu çocuklar için oturup konuşma, resim yapma vb. amaçlarla kullanılmak üzere, onların kullanımına uygun boyut ve ölçeklerde masa sandalye vb. tasarlanarak oturma, dinlenme mekanları tasarlanabilir.

Sosyal İletişim

Güvenliği, bakımı ve kontrolü sağlanan çocuk oyun alanları çocukların sosyal gelişimine ve iletişimine yönelik önemli mekanlardır. Çocukların birlikte hareket etme, paylaşma, işbirliği ve katılım olgularını öğrenmesini sağlar. Birbirleriyle iletişimde bulunarak toplumsal yaşamda birey olarak hareket etmenin temel kurallarını öğrenir. Aynı zamanda gizli kalma eğiliminde bulunarak çevreyi gözlemleyebilir. Oyun alanı tasarımlarında bu tür mekanların oluşturulması bu açıdan önem kazanır.

Konfor

Çocuk oyun alanı tasarımında yeterli ve konforlu oturma alanları, iklimsel değişimleri dikkate alan yapılanma, klimatik korunma, bitkilendirme, çevre koşullarına duyarlı yapılanma (eğim, topografya, bitki örtüsü vs.), bir yıl boyunca kullanım sağlayacak süreklilik ve esneklik konuları bir tasarım kriteri olarak konforun sağlanmasında önemli bileşenlerdir.

Malzeme

Çocuk oyun alanlarında güvenlik, konfor ve bakım kolaylığı gözönüne alınarak malzeme seçimi dikkatle yapılmalıdır.

Oyun alanlarındaki zeminlerde darbeyi azaltıcı malzeme olarak toprak, kum, kauçuk gibi malzemeler kullanılabilir. Fiziksel engelli çocukların kullanımına yönelik olarak da zeminde ahşap fiber, plastik esaslı döşeme gibi malzemeler kullanılır. Zeminde farklı renk ve dokudaki malzemeler de engelli çocukların kullanımına uygun olacaktır.

Oyun elemanlarında kullanılacak malzemeler bütün iklim ve atmosfer şartlarına dayanıklı olmalı, malzemelerin yapısal bütünlüğü bir sonraki bakıma kadar bozulmayacak şekilde seçilmeli ve malzemeler zamanla ve birikimle çevreye zarar vermeyecek nitelikte olmalıdır.

Bu bağlamda çocuk oyun elemanlarında kullanılan malzemeler genel olarak plastik, geri dönüşümlü yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), ahşap, kauçuk, galvanize çelik, laminat (HPL) tır.

Oyun araçları tasarımında malzemenin çevresel, ekonomik ve güvenlik kriterleri gözönüne alınarak kullanımı çocuk oyun alanlarında en rasyonel çözümü getirecektir.

Bakım

Çocuk oyun alanlarının periyodik olarak bakımı, güvenliği tehdit edici risklerin en aza indirilmesini, oyun alanı kullanımının sürekliliğini sağlar. Bakımsız ve kontrolsüz bırakılan çocuk oyun alanları terkedilmişlik ve korku hissi uyandırdığından vandalizme açık mekanlardır. Bakım, mekana, oyun elemanlarına ve donatı birimlerine karşı vandalizmi engellemede önemli bir tasarım kriteridir.